Futurisme

Vandaag maar eens een educatief logje met dank aan Ineke voor het idee. Een van de keuzevakken die ik volg is kunstgeschiedenis. Het gaat over moderne kunst waar ik niet zo veel van weet en nooit zo’n fan van was, maar het leuke is: hoe meer je van de achtergronden en ideeën weet, hoe meer je de werken gaat waarderen. Natuurlijk is niet alles even mooi, maar ik begrijp in elk geval beter wat ik zie.  Voorbeeld hiervan is het Italiaans futurisme waar ik nog nooit van had gehoord, maar wat mij wel intrigeert.

Eerst even een sfeertekening van de colleges. De docent lijkt sprekend op Pointy Hair of The Boss uit de Dilbertstrips.

Zijn haar zit precies zo, hij is zoals het een (kunstzinnig) Fransoos betaamt altijd gekleed in zwarte broek met zwarte coltrui en hij heeft een buik waarvan je – als hij een vrouw was geweest – zou zeggen: 2 weken geleden uitgerekend van een drieling. Hij vindt ons waarschijnlijk dombo’s, want hij praat lang-zaam-en-dui-de-lijk, wat wel prettig is, want dan kan je tenminste fatsoenlijk aantekeningen maken.

Over naar het onderwerp: het futurisme. Een soort anarchistische, revolutionaire stroming die maar een zeer kort leven was beschoren: het begin was op 20 februari 1909, toen het eerste futuristische Manifest verscheen en de beweging viel uit elkaar toen Italië in 1915 bij de 1e wereldoorlog betrokken raakte. Andere bronnen vermelden 1925 als het officiële einde van de stroming.
Schrijver van het futuristisch Manifest was Marinetti – dichter en schilder – , die een radicale breuk wilde met het verleden, niet alleen op het gebied van de kunst, maar vooral ook in levensstijl. Hij ging daar tamelijk ver in, ik noem een aantal van zijn ideeën, verschenen in de ongeveer 30 manifesten die hij heeft geschreven:

– op taalgebied: de grammatica moet worden afgeschaft (daar ben ik het wel mee eens nu ik 4 toetsen grammatica heb moeten doorstaan), de interpunctie ook en er moeten nieuwe, vrije woorden worden bedacht: dit nieuwe Italiaans moet in heel Europa gesproken gaan worden;
– op culinair gebied: de oude eetgewoontes zijn slecht dus Marinetti wil dat pasta eten verboden wordt;
– op kunstgebied: alle musea moeten gesloten worden en alle oude kunst vernietigd en de nieuwe kunst moet de dynamiek en de snelheid van het nieuwe leven verbeelden. Marinetti was gefascineerd door auto’s, metaal en beweging.

Ook na het uit elkaar vallen van de stroming bleef Marinetti actief met zijn futuristische opvattingen en opent in Turijn een futuristisch restaurant. Het werd tijd de smaakpapillen op een nieuwe toekomst voor te bereiden. Het is een restaurant zonder bestek, want met je handen eten brengt je dichter bij het voedsel (een waarheid als een koe) en met servetten van metaal. Op de futuristische menukaart stonden bijvoorbeeld gerechten als Fiatkip (kip doortrokken met de smaak van stalen kogels) en Opgetogen varken (in sterke koffie gekookte salami geparfumeerd met Eau de Cologne).
Volgens Monsieur Pointy-Hair is dat restaurant gesloten toen de gasten in het ziekenhuis moesten worden opgenomen vanwege de metaaldeeltjes in het eten en Marinetti door de politie werd opgepakt.

Medefuturist Carra schilderde als hommage het portret van Marinetti.

Dit portret is niet het prototype van een futuristisch schilderij, maar er zijn wel een paar kenmerken: de kleuren en de ruimte. Futuristen houden van rood en andere agiterende kleuren, rustgevend blauw wordt zo veel mogelijk vermeden en de ruimte is altijd zeer gevuld, onrustig en instabiel.
Wat ik er zo leuk aan vind is dat ik zonder al deze achtergrondinformatie zou denken: “pff, raar schilderij van een man aan een tafel”, terwijl ik nu denk: “aha, Marinetti die één van zijn futuristische manifesten aan het schrijven is en hoe zou het toch met die vergiftigde gasten zijn afgelopen?”